IYE Üniversitesi (EÜ) Botanik Parkı ve Herbaryum Aplikasyon ve Araştırı Merkezi Akademisyen Prof. Dr. Hasan Sebep ve ekibi, Muğla’nın Köyceğiz ilçesinde belirleme edilen eskimemiş aynı toy soğan (Allium) türünü bili dünyasına kazandırdı. Muğla soğanı adı verilen bitkinin Latince adı ise bitkinin bilimsel keşfini eden Ayhan Yer’a atıfla “Allium ayhan-toprakii Saika” oldu.

Muğla’dahi güçlü ve nebatat ve esirgeme alanları yönetimi konusunda icraat eden Dr. Dirim Bilimci Ayhan Arazi, tıpkısı bölümü Denizli sınırları içre olan Sandras Dağı’nın Köyceğiz ilçesi kesimindeki 2 bin 200 ile 2 bin 250 metre rakımlı Çiçek Ağababa zirvesinde, değişik olduğunu düşündüğü aynı bitkiye rastladı. Yerey, bitkiye ait etraflı fotoğrafları, EÜ Nebatat Bahçesi ile Herbaryum Uygulama ve Araştırma Merkezi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hasan Sebep’a ulaştırdı. Saika, yaptığı araştırma sonucunda bitkinin literatürde kaydının olmadığını belirledi. Yüksek Lisans Öğrencisi Seval Fazilet ve Doktora Öğrencisi Tuğkan Özdöl’ün dahi dahil olduğu yer ve laboratuvar çalışmasının arkası sıra hazırlanan ‘Muğla soğanı’ mevzulu ilmî makale, Finlandiya merkezli uluslararası hakemli yıllık Annales Botanici Fennici’üstelik yayımlandı. Selen dünyasına kazandırılan bitkiye ‘Muğla soğanı’ adı verildi. Bitkinin bilimsel ismi, keşfi özne Ayhan Yer’a atıfla “Allium ayhan-toprakii Saika” oldu.

Ege Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Necdet Budak, Egeli akademisyenlerin Anadolu’nun bitki zenginliklerini dönüş yüzüne çıkarmaya bitmeme ettiklerini vurgulayarak, “Üniversitemizin doğurucu bilim insanı Prof. Dr. Hasan Yıldırım, eskimemiş bitki türlerini veri dünyasına kazandırmaya devam ediyor. Sonuç yerine Muğla’nın Köyceğiz ilçesinde tespit edilen yeni tıpkısı ham soğan türünü vukuf dünyasına kazandırdı, kendisini kutlama ediyorum. Dünyada olduğu gibi ülkemizde dahi endemik bitki türlerinin afiyet, kozmetik, turizm ve ekonomiye eke katkısı olduğu biliniyor” dedi.’TÜRKİYE’DE BULUNAN ENDEMİK SOĞAN SAYISI 120’YE ULAŞTI’Yeni aynı yabani soğan türünü haber dünyasına kazandıran Prof. Dr. Hasan Saika, “Dünyada kısaca yerine 900 kadar tor soğan türü var. Türkiye’bile bunlardan 224’ü bulunuyor. Alt nev ve varyeteleriyle gelişigüzel bu benzer 231’dir. Bunlardan 119’u elden Türkiye’bile yayılış gösteren, endemik türlerdir. Keşfettiğimiz ‘Allium ayhan-toprakii Saika’ Muğla soğanı türüyle bu sayı 225’e yükseldi ve endemik sayısı bile 120 oldu. Muğla soğanı, Muğla’nın Köyceğiz ilçesi sınırlarında mevcut Sandras Dağı’nın Çiçek Baba zirvesinde, 2 bin 200 ile 2 bin 250 metrelik yükselti aralığında yayılış gösteriyor. İlk olarak bu türün keşfi tıpkı doğasever olan Ayhan Yerey tarafından acı yürüyüşü esnasında bulundu. Bizlerle iletişime geçen Ayhan Arazi, tarafımıza gönderdiği bitkiye ilişkin fotoğraflardan bu bitkinin berenarı değişik ayrımsız soğan türü olduğu kanısı bizlerde oluşunca, sahada yaptığımız bilimsel çalışmalar sonucunda bitkinin bugüne kadar tanıdık acemi soğan türlerinden olmadığı kanısına vardık” dedi.’SANDRAS DAĞI BİYOÇEŞİTLİLİK AÇISINDAN OLDUKÇA ÖNEMLİ BİR YER’Muğla soğanının yayılış gösterdiği Sandras Dağı’nın biyoçeşitlilik açısından az çok mefret bir konumda olduğunu vurgulayan Prof. Dr.  Sebep, “Muğla soğanı yaklaşık olarak 0,4 kilometrekarelik tıpkısı alanda ve kısaca 150 ile 200 sayı büyüklüğünde bulunuyor. Sandras Dağı, ofiyolit kökenli tıpkı kayaç olan ‘yılan taşı’ namına bildik genellikle içerisinde çipo, magnezyum, krom kabil metaller içeren anne kaya ve topraktan meydana geliyor. Bünyesindeki bu metaller alelumum faziletli oranda bitkilerde toksik bire bir külfet yaratıyor. Bu nedenle bu gestalt yılan taşı topraklarda faal bitkiler bu ortama uyarlanmış namına bu alanlara has endemik türler namına karşımıza çıkmaktadır” diyerek konuştu.

Sandras Dağı’nın namına arpalık dünyada hemen 30 kadar endemik bitki türünü bünyesinde barındırmanın yanı sıra diğer alanlarda da yayılış gösteren kısaca 150 civarında endemik çeşit içerdiğinin altını çizen Prof. Dr. Sebep, şöyle bitmeme etti:

“Bu dağda bulunan ve başlaması planlanan yeni eroin sahaları, ülkemiz ve acun üzere biyoçeşitliliğin gözbebeklerinden olan, 30’dan fazla noktasında endemik türü barındıran ve toplamda 150 civarında endemik bitkiye ehil Sandras Dağı için haddinden fazla nazik gözdağı unsuru adına görülmektedir. Bu alanda ayrıca Anadolu’ya ilk mevrut atalarımızı gören abide karaçamlar mevcuttur. Alelumum 800 ile 1200 yaşına eş bu karaçamlar bizlere tabiat mirasıdır. Bu nedenle Sandras Dağı’na ilişkin tahribatı engelleyecek çözümlerin tıpkı an önceki devreye girmesi zaruridir. Muğla soğanını henüz keşfetmişken bulunmayan olmasına ayn yumamayız” dedi.