Batman’ın Kozluk ilçesinin kısaca 400 nüfuslu Derince köyünde kuşaktan kuşağa sabık kaya tuzu üretimi, 45 hanenin yegâne antant kaynağı oldu.

Derince köyü sakinleri, yılın 4 ayını kaya tuzu üretimiyle geçiriyor. İlkbahar böylecene köyde başlayan tuz mesaisi, sonbaharda tamamlanıyor.

Dağlardaki natürel kök suyunun brandadan yapılan biriktirme havuzlarında toplanıp, suyun buharlaşmasıyla elde edilen kaya tuzu, detaylı cidal gerektiriyor.

Kentte zaman zaman 40 dereceyi aşan sıcaklıkta üretilen tuz sayesinde Derinceliler mevsimsel işçi namına bambaşka illere göç etmek zorunda kalmadan doğdukları topraklarda geçimini sağlıyor.

Kimyasal kullanılmadan natürel yöntemlerle üretilen kaya tuzu, köylüler aracılığıyla arada bir misil kenarında satılıyor, ekseriyetle de havale konusunda mıntıka illerine gönderiliyor.

Kaya tuzu, özellikle salamura ürünler, kavurma, peynir ve aygın yapımında kullanılıyor.

“Bu köyün gelir kaynağı tuz”

Derince köyü muhtarı Cuma Namazı Yüksel, AA muhabirine, kayaç tuzu üretiminin köyde yıllardır nesilden nesle devam ettiğini söyledi.

Köylülerin geçimini sodyum klorür üretiminden kazandığını, yılın 4 ayını tuz üreterek geçirdiklerini ifade fail Yüksel, ilkbaharın böylecene başladıkları üretimi sonbaharda düşen yağmurla sonlandırdıklarını belirtti.

“Sıcaklığın derecesi ne kadar yüksekse tuz hem adamakıllı hem beyaz oluyor, üretimi da artıyor.” diyen Yüksel, sıcakta çalışmanın ise çokça baskı olduğunu anlattı.

Yüksel, köyün tamamının sodyum klorür üretiminde çalıştığı üzere yaz sezonunda çalışmak üzere gurbete gitmediğini rapor etti.

“4 kamer çalışıyor, ürettiğimiz tuzu satıyoruz. Bu köyde kimesne mevsimlik işçi namına bambaşka yere gitmiyor. Bu köyün dirimsel kaynağı tuz. Ayrımsız sezonda tahminî 600-700 titrem sodyum klorür üretiyoruz. Üretilen tuzu Diyarbakır, Muş, Bitlis ve Van gibi havza illerine götürüyoruz. Bu işi babalarımız dedelerimizden devraldı, biz de babalarımızdan devraldık, bizden bilahare bile çocuklarımız devralacak.” ifadelerini kullanan Yüksel, büyük emekle ürettikleri kayaç tuzunun tamamını bakir sezon gelmeden sattıklarını söyledi.

“Sodyum Klorür olmasaydı mecburen gurbete gideceklerdi”

Yaklaşık 20 yıldır tuz üretimi özne Serhat Yüksel, tabii ana suyunu bir hafta, 10 dolaşma dinlendirdikten bilahare kurumaya bıraktıklarını anlattı.

Yüksel, “Gelgel sıcak oldu mu sodyum klorür elan temiz çıkıyor. Kuruduktan sonradan torbalara dolduruyor ve satıyoruz.” dedi.

Bire Bir kısmını makinede öğüterek sofralık tuza dönüştürdüklerini dile getiren Yüksel, isteğe bakarak bu şekilde birlikte satışını yaptıklarını aktardı.

Yüksel, üretiminden paketlenmesine ve satışına kadar herhangi bir işlemi kendilerinin yaptığına meni ederek şunları kaydetti:

“Hava sıcaklığı sodyum klorür için ferah ama bizim üzere bereketli değil. Sabahleyin 05.00’te başlıyor 10.00’a kadar çalışıyoruz. Elan bilahare 17.00’birlikte başlayıp 20.00’ye büyüklüğünde yine çalışıyoruz. Sıcakta çokça pres. Köyün tamamı bu işte çalışıyor, apayrı gelir namevcut. Tuz olmasaydı bizim köyde hiç kimse kalmazdı, mecburen gurbete gideceklerdi. Ama Allah’a şükürler olsun burası kapımızın önü, burada çalışıyoruz.”

“Kaya tuzu bizi burada tutuyor”

Üreticilerden Cenbeli Yüksel da tuz üretimini çocuklarına ve torunlarına bırakacaklarını dile getirerek, “Güneşin altında çalışıp tuz tarh etmek yumruk. Bata Çıka tuz üretiyoruz ama yeniden birlikte evimizdeyiz, gurbete gitmiyoruz. Bu olmasaydı yaz aylarında mevsimsel iştirakçi yerine batıya yahut Karadeniz’e fındık toplamaya giderdik. Gençlerimiz birlikte bizimle birlikte, yanımızdalar. Kaya tuzu bizi burada tutuyor, dirimsel kaynağımız budur. Geçimimizi bununla sağlıyoruz.” ifadelerini kullandı.

Karakulak Çipo ise Siirt’in Veyselkarani beldesinde yaşadığını, yakınlarını müzakere amacıyla Elazığ’a giderken uğradığı Derince köyünden sodyum klorür satın aldığını anlattı.

Peynir yapımında kaya tuzu yeğleme ettiğini tamlayan Demir, “Bu tuz katıksız olduğu üzere peynir bozulmuyor. Akrabalarım üstelik istedi, onlara bergüzar kendisine götüreceğim. Evde dahi daim kullanıyoruz.” dedi.