SEYFİ ÇELİKKAYA

Yozgat Bozok Üniversitesi Ziraat Fakültesi Akademisyen Prof. Dr. Sarih Coşge Şenkal, Yozgat’ın kaba abuhava koşullarının tıbbi hoş kokulu bitkilerin içerisindeki etkin maddeleri olumlu yönde etkileyerek kalitesini artırdığını söyledi. Havza çiftçisinin alternatif eser yerine tıbbi aromatik bitkilere yönelebileceğini tamlayan Şenkal, “Yozgat’ın muhteşem aynı potansiyeli var tıbbi aromatik bitki yetiştiriciliği açısından” dedi.

Yozgat Bozok Üniversitesi bünyesinde 2020 yılında kurulan Tıbbi ve Aromatik Nebatat Araştırma Ihya ve Aplikasyon Merkezi’nde, Yozgat yöresinde tıbbi ve hoş kokulu bitkilerle ilgilendiren ilmî icraat yapılıyor. Tıbbi ve hoş kokulu nebat yetiştiriciliği üstüne Yozgat El Eğitim Bilimi Müdürlüğü ile kolektif açılan kurslarda akademisyenler eliyle kursiyerlere tıbbi hoş kokulu nebatat üstüne eğitim veriliyor.

“ÖNCELİKLİ ADINA FARKLI BİTKİLER ÜZERİNE DENEMELER KURDUK”

Yozgat Bozok Üniversitesi Ekincilik Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Belgin Coşge Şenkal, yürüttükleri alışmalarda nahiye ekolojisine akla yatkın mütenavip tıbbi ve aromatik nebat yetiştiriciliği üzerinde yoğunlaştıklarını belirterek, “Buraya başmaklık yerine hangi bitkileri yetiştirebiliriz? Kazançlı kendisine hangi bitkilerin tarımı yapılabilir? Onlarla ilgilendiren aplikasyon alanlarımızda müstahsil çalışmaları yapıyoruz. Bu icraat kapsamında, öncelikli yerine değişik bitkiler konusunda denemeler kurduk” dedi.

“YOZGAT’IN TIBBİ AROMATİK BİTKİ YETİŞTİRİCİLİĞİ AÇISINDAN ÖNEMLİ BİR POTANSİYELİ VAR”

Şenkal, adaçayı, melisa, lavanta, kekik üzere nebatat üzerinde çalıştıklarını, benzeri zamanda birlikte eke baharat bitkileri adına kullanabilen çemen, gato otu gibi bitkilerin yetiştiriciliğini üstelik yaptıklarını aktardı. Şenkal, şöyle konuştu:

“Yozgat’ın muhteşem bir potansiyeli var tıbbi aromatik nebat yetiştiriciliği açısından. Birçok bitkide, özellikle toprak tarımı bahis konusu olduğunda bir nice bitkide ürün dolay plandadır. Bitkilerde mahsul balaban ancak bizim bitkilerimiz, alelhusus tıbbi hoş kokulu bitkilerde verimden feyiz kalite berenarı koca. Çünkü siz çok heybetli bire bir verim alabilirsiniz, faziletkâr ürün alabilirsiniz fakat kalitemiz yüksek değilse, anlaşılan bir kaliteyi yakalayamamışsanız ürünü pazarlama şansınız müstacelen hemen bulunmayan. Yozgat’ın ekolojisi bu anlamda az çok makro tıpkısı üstünlük, bir zait olarak karşımıza çıkıyor. Bulunan ekolojik koşullar çokça anif, anif benzeri iklime topluluk. Bu kaba iklim koşulları, tıbbi hoş kokulu bitkiler dediğimiz bitki grubunun içerisindeki enerjik maddeleri, yani bitkinin kalitesini olumlu yönde etkiliyor, hareketli maddelerin artışına hastalık oluyor. Dolayısıyla elan kaliteli. Belki verim açısından ılıman iklimlere bakarak ürün açısından onları yakalayamazsak bile nitelik itibarıyla bunu tolere edebiliriz. Henüz faziletli birinci sınıf ürünler yetiştirebiliriz. Bu anlamda çalışmalar yürütüyoruz. Hem verimine bakıyoruz hem nitelik içeriklerine bakıyoruz.”

“KIŞIN EKİLDİĞİ TAKDİRDE VERİMDE ÇOKÇA CİDDİ ARTIŞLAR MEYDANA GELİYOR”

Bölgede genel olarak yaz döneminde tarım yapıldığını hatırlatan Şenkal, çemen ve kişniş üzere bitkilerin alternatif kendisine kışlık yerine yetiştirebileceğini, bununla ilişik namına bazı sınama ekimi çalışmaları yapıp sonuçlarını değerlendirdiklerini söyledi. Şenkal, “Beş Altı yıl üst üste yapmış olduğumuz çalışmalar sonucunda, bu bitkilerin kışlık namına da rahat aynı şekilde ekimini yapabiliriz. Tığ biliyoruz kim bir nice iz yazlık yerine yetiştiriliyor. Kışın ekildiği takdirde verimde çok çetin artışlar meydana geliyor. Nedeniyle çok büyük aynı avantaj adına karşımıza çıkıyor. Kışlık tarım de yapabiliyoruz. Havza çiftçisi, almaşık adına tıbbi bitkilerin yetiştiriciliğine eğilebilir. Örneğin kekiği çokça şen aynı şekilde takım yetiştirebilirler. Melisa tarımı yapılabilir, bunun üzere bu şekil nebatat yapılabilir amma söz gelişi önce kitapta nahiye çiftçisi, özellikle hoşur üreticilerimiz için siftinlik ölçekli ilkbahar amaçlı ilkbahar üretimi, ilkbahar bitkisi olarak bunların tanımına başlanabilir” diyerek konuştu.

“HANGİ ZAMANDA NASIL EKİM YAPABİLİRLER? EKİM ZAMANINI NASIL AYARLAYABİLİRİZ? BUNUNLA İLGİLİ BİR BİLGİ ALIŞVERİŞİ YAPABİLİRİZ”

Çiftçinin tıbbi hoş kokulu nebat ekimlerinde önceki sene matlup düzeyden ürün alınamamasının normal olduğunun altını çizen Şenkal, “Ama 2’nci, 3’üncü yıllarda ürün artışı sağlanacaktır. Nedeniyle bu format bitkilere aşağılık ölçekli yerine başlanılabilir. Şayet ki tohumları çoğaltılan çemen, kurs otu üzere veya kişniş kadar bitkilere aynı nabız yapılacaksa, bunların tarımı yapılacaksa bizimle irtibata geçilirse kışlık adına bunları kuşkusuz geliştirebilirler, ne zamanda, pekâlâ teşrinievvel yapabilirler? Ilk Teşrin zamanını şüphesiz ayarlayabiliriz? Bununla ilgili benzeri bilgelik alışverişi yapabiliriz” dedi.

SEKTÖRLERİN İHTİYAÇLARINA GÖRE BİTKİ ÜRETİMİ

Yozgat Bozok Üniversitesi Kültür Fakültesi Nesiç Kültürü Laboratuvarı’nda sektörlerin ihtiyaçlarına bitkisi üretimi çalışmalarını birlikte yürütülüyor. Nebat biyokütlelerinin ekonomiye kazandırılması temelinde doku kültürüne müteveccih çalışmalar kapsamında bitkinin göze, doku veya organlarından çoğaltım yapılarak tashih yönetimi ile eskimemiş tohumlar üretilebildiği kaydedildi.

Laboratuvarda kendir ıslahı, tohumluk üretimi, kenevirin fide ile çoğaltımı ve medikal amaçlı üretimi kabil dayanabilen çok çalışmaların yapıldığını bildiren Ekincilik Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Cennet Zeki, “Hoş Kokulu bitkiler üstünde, nesiç kültürü üretimi üstünde çalışmaktayım. Kavisli müstevi yetiştiriciliğine maruz kalmadan, göz koşullarında birlikte bitki içerisindeki hareketli maddeleri üretebiliyoruz. Bitkinin yaprağından, sapından veya gayrı organlarını alarak nesiç kültürü yöntemiyle göze gibi, yani kargaşa dediğimiz yapıları üretip daha sonra içerisindeki faal maddelerin acul bire bir şekilde üretimini sağlayabiliyoruz” diye konuştu.

“HEM SARI PİGMENT HEM ÜSTELIK KIMIZI PİGMENT ETKİSİNİ İNCELİYORUZ”

Tarım Fakültesi Araştırma Görevlisi Dr. Tahsin Uskutoğlu dahi aspir çiçeklerinden saf boya elde edilmesine müteveccih çalışmalar yürüttüklerini söyledi. Uskutoğlu, yaptıkları çalışmalar üstüne şu bilgileri verdi:

“Haddinden Fazla sakat zamanlardan beri aspir çiçekleri kullanılıyor. Bundan natürel boya elde ediliyor, zerrin ve kırmızı. Şimdi bunun üzerinde çalışıyoruz. Suda çözülebilen solgun nitelik iki farklı bitkiden elde ediliyor. Birisi zafran, birisi üstelik aspir çiçeklerinden. Aspir çiçeklerinden elde edilen sarı pigment, esasen faziletkâr sıcaklıklarda safrandan edilen sarıdan daha zorlu tıpkı pigment. Nedeniyle bununla ilgilendiren çalışmalarımız var, ayrımlı değişinim uygulamaları yaptık. Bunların aspir çiçeklerindeki yapılış pigmentlerine etkisine bakacağız. Hem sarı pigment hem bile kımızı pigment etkisini inceliyoruz.”